در جنگل های سیبری

بی‌شک انتشارِ چاپِ جدیدِ کتاب در جنگل‌های سیبری، آن‌هم در این فصلِ سال که های‌و‌هوی نمایشگاه کتاب را پشت سر گذاشته‌ایم و سکوتِ تابستان را پیش‌رو داریم، بهترین بهانه برای بازخوانیِ این شاهکارِ ادبیاتِ تجربی به شمار می‌رود که امیدواریم زودتر به‌وقوع بپیوندد. اتفاقی که نه‌تنها در مقایسه‌ با دیگر کتاب‌های این حوزه که حتی در کنارِ سایرِ شاهکارهای ادبیاتِ قرنِ بیست و یکم، می‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد. در جنگل‌های سیبری، روزنوشتِ سیلون تسون، نویسنده‌ی فرانسوی‌ست که زیستِ شش‌ماهه‌ی خود را در دمای زیرِ صفر ساحل دریاچه‌ی بایکان و جنگل‌های وحشیِ اطرافش به تصویر کشیده است.

می‌گویم به تصویر، چرا که قدرتمندترین المانِ متن تسون همین است. به کلمه رساندنِ هرچیزی که در بکرِ وحشیِ روسیه به چشم می‌آید و ترکیبش با زندگی در آن فضا، آن‌هم به‌گونه‌ای که مرز میان نوشتن و زیستن درمیان نباشد. اتفاقی که شایسته و به‌عدالت، جایزه‌ی مدیسیِ فرانسه را جدا از عنوانِ دهان‌پر‌کنِ پرفروش‌ترین کتاب سال( که می‌تواند بی‌هیچ ارتباطی به جایگاه ادبیتِ متن، به پیشانیِ بی‌نشانِ هرکتابی بچسبد ) از آنِ خود کرده است.

سیلون مانند دیگر آثار مستندِ ادبیات، در اول شخص گام برمی‌دارد و این عدمِ آگاهیِ راویِ اول‌شخص از اتفاقاتِ بعدی و نیز هوشِ بی‌نظیرِ نویسنده در ارائه‌ی جزئیاتی بدونِ قطع و یقین، تعلیق را به خواننده منتقل می‌کند. حال آن‌که به عقیده‌ی من، مخاطبِ آگاه در مواجهه با این متن، نه در پیِ نتیجه و آینده‌ی امر که تنها به دنبالِ هم‌ذات‌پنداریِ مستقیم و برداشتِ هرچند کوچکِ محصولِ آرامشِ این مراقبه‌ی شش‌ماهه است.

سکوت، آزادی، تنهایی و رهایی، از پررنگ‌ترین المان‌های انتزاعیِ متن و روایت هستند و به‌وضوح و در فریاد، در مقابلِ ازدحام و مدرنیسمِ زندگیِ شهری، بی‌تفاوتی به زیست و محیطِ همگانیِ آن، و هژمونیِ نظامِ سرمایه‌داری و توتالیتر قرار می‌گیرند به گونه‌ای که نیمِ بیشترِ متن در فاصله از جهانِ سوژه، و به صورتی ملموس، در مقابلِ دیدگانِ مخاطبِ خود ظاهر می‌شود. مخاطبی که خود خسته از های‌و‌هوی شهری و انسانی و به‌دنبالِ سکوت و آرامشِ هرچند کوچکِ حاصل از رهایی از آن‌هاست.

یک‌روز بالاخره خورشید به ما خواهد گفت که نیرویش را برای آن‌وقتِ صبح بیدار شدن از کجا می‌آورد.